Open brief aan de schrijvers van ‘the triumph of injustice’
Geachte heer Saez, geachte heer Zucman,
Ik heb met veel genoegen uw boek gelezen. Het is een boek met een scherpe analyse over het ontstaan van de ongelijkheid en duidelijke voorstellen hoe die ongelijkheid weer ongedaan te maken. Ik heb ze in detail bestudeerd en het heeft mij veel nieuwe ideeën en inzichten gegeven. Graag zou ik uw boek op 3 punten van commentaar willen voorzien. 1. De Integratie van vermogens en inkomstenbelasting, 2. De relatie tussen het belastingstelsel en een duurzame economie, en de relatie tussen het belastingstelsel en de sociale zekerheid. Ik hoop dat mijn ideeën u inspireert zoals uw boek mij inspireerde.
Ik wil allereerst opmerken dat ik geen econoom ben, maar een filosoof en IT ondernemer. Mijn woordkeuze en redeneringen zullen u dan ook mogelijk ongewoon voorkomen. Al jaren denk ik na over de betere organisatie van de samenlevingen van Europa op het gebied van belasting, sociale zekerheid en arbeidsmarkt. Enige maanden geleden heb mijn ideeën verder uitgediept en vertaald naar het Engels. In deze brief verwijs ik naar die stukken. Mijn stelling is de EU een eigen belastingstelsel moet opzetten dat, net als uw belastingvoorstellen voor de VS, gericht is op het verminderen van de ongelijkheid. Daarbij ga ik verder dan uw voorstellen. Ik wil twee nieuwe Europese belastingen invoeren[1]: een progressieve vermogensgroei belasting en een sectorafhankelijke profielbelasting voor bedrijven.
De eerste belasting is een samensmelting van vermogens en inkomstenbelasting. Uw voorstellen, een progressieve vermogensbelasting en progressieve inkomstenbelasting kunnen relatief eenvoudig worden (her)ingevoerd en sluiten aan bij de richting die de VS zou moeten gaan om de ongelijkheid te verminderen. Het is verleidelijk dezelfde voorstellen voor de EU over te nemen, zoals Piketty doet in zijn manifest (www.tdem.eu ). Maar ik stel een meer simpele en radicalere belasting voor. Omdat de EU nog geen belastingen heeft, is het mogelijk om nieuwe typen belastingen te introduceren die effectiever, minder bureaucratisch en minder fraudegevoelig zijn. Een progressieve vermogensgroei belasting is een mogelijkheid. De groei van het vermogen wordt belast, waarbij het tarief afhankelijk is van de hoogte van het vermogen (en niet de vermogensgroei zelf). Alle inkomstenbestanddelen die op een of andere wijze bijdragen aan de groei van het persoonlijke vermogen worden met hetzelfde progressieve tarief belast, dat dus in overeenstemming is met het uitgangspunt in uw boek dat alle inkomsten zoveel mogelijk gelijk moeten worden belast. Inkomen dat niet tot groei van vermogen leidt wordt niet belast. U leest er meer over op deze plek.
Van groot belang daarbij is het vraagstuk van de belastingontwijking. Als de hoogte van het vermogen bepaalt wat de hoogte van de belasting over de vermogensgroei is, dan zal belastingontwijking zich nog meer concentreren op het ‘verbergen’ van vermogen bijvoorbeeld door het naar het buitenland weg te sluizen. Als de inkomensbelasting indirect via de vermogensgroei wordt geregeld is het van groot belang dat een sluitend systeem wordt bedacht dat de omvang van het vermogen nauwkeurig bepaalt. Ik stel voor de fiscale definitie van vermogen (voor de vermogensgroeibelasting) te beperken tot het grondgebied van de EU. Iemand die vermogen naar het buitenland sluist doet dus niets illegaals meer. Integendeel, ik beschouw dat als een vorm van ontwikkelingshulp aan het buitenland. Maar daar tegenover staat dat, als kapitaal van het buitenland naar de EU wordt geïmporteerd er direct belasting over moet worden betaald.
Dat betekent dat de particulieren eigenaren van alle activa in de EU (vast en vlottend) met een waarde dan groter dan 5000, - binnen de grenzen van de EU nauwkeurig moeten worden geregistreerd: het gaat om grond, kunstwerken, woningen, auto’s, (spaar)rekeningen op EU-banken, aandelen in EU bedrijven etc. etc. Om de groei te bepalen moet ook elke verandering van waarde van activa en rekeningen binnen de EU wordt geregistreerd. Een banktransactie tussen binnen en buitenland met een waarde boven de 5000, - wordt dus direct aangemerkt als vermogensafname of vermogensgroei waarover belasting moet worden betaald. Iemand die bijvoorbeeld met zijn luxe jacht ter waarde van 3 miljoen euro de wateren van de EU binnen vaart voegt daarmee meteen 3 miljoen euro aan zijn fiscale vermogen toe. Als iemand een erfenis ontvangt is dat eveneens belastbare groei van vermogen. De progressiviteit van de vermogensgroeibelasting is zodanig groot dat er defacto een maximum gesteld wordt aan het vermogen dat burgers van de EU binnen de EU kunnen vergaren. De algemene regel is dus simpel: vermogenden kunnen meer vermogen vergaren door het naar buitenland weg te sluizen maar ze kunnen er niet van ‘genieten’ binnen de EU op straffe van belastingheffing. Ik verwacht dat veel burgers aan het ‘goede Europese leven’ gekluisterd zijn en daarom minder rijkdom voor lief nemen binnen de EU. Overigens geldt dat als het particuliere vermogen daalt in de EU en het wordt ‘aangevuld’ met kapitaal van het buitenland er geen vermogensgroeibelasting hoeft te worden betaald.
Een vermogensgroeibelasting heeft voor de VS heeft een complicatie die niet optreedt bij veel EU lidstaten. Een VS-burger woonachtig in Nederland betaald belasting aan de VS over zijn inkomen in Nederland. In veel EU lidstaten geldt dat je inkomstenbelasting betaald in land waar je het inkomen verdient. Via verdragen tussen landen wordt voorkomen dat burgers twee maal belasting betalen over hetzelfde inkomen. Maar door verschillen in wetgeving kunnen er toch vreemde situaties ontstaan. Als alle G20 landen alleen de vermogensgroei binnen eigen grondgebied zouden belasten ontstaat een eerlijk en simpel mondiaal systeem, waarin nooit dubbele belastingen ontstaan en tegelijkertijd alle inkomstenbronnen gelijkelijk worden belast.
Het tweede onderwerp dat ik wil bespreken is de duurzame samenleving. De economie moet duurzaam en cyclisch worden. Naar mijn mening hebben we daar een heel andere belastingstelsel voor nodig dan we nu hebben. Een algemene CO2-belasting is noodzakelijk maar zeker niet voldoende. Ik heb een nieuwe belasting ontworpen voor de EU, een sectorafhankelijke profielbelasting voor bedrijven, dat in staat is de economie snel een effectief te transformeren. U kunt er meer over lezen op deze plek.
Ook hier een korte toelichting op deze nieuwe belasting. Voor elke economische sector wordt een fiscaal profiel opgesteld. Dat profiel bevat kengetallen uit de winst en verliesrekening, de balans en milieu kengetallen die elk met een belastingtarief kunnen worden belast. Het fiscale profiel omvat de drie economische productiefactoren: arbeid, kapitaal en de natuur (waar onder grond, grondstoffen en afvalstoffen). In het profiel wordt een verdeling van belastingdruk gemaakt dat past bij de politieke doelen van de tijd, zoals een cyclische economie. Voor bepaalde sterk milieubelastende bedrijfssectoren kan de belasting op de milieu-kengetalen hoger worden ingesteld. De profielbelasting is dus een regulerende belasting. Het voorstel voor een CO2 belasting en uw voorstel om 6% belasting te heffen over het nationale inkomen kan zonder problemen ‘ingebouwd’ worden in de fiscale profielen van de verschillende sectoren. Het grote voordeel van de profielbelasting is dat een duidelijk integraal afwegingskader wordt geschapen waarbij verschillen tussen bedrijfssector zijn toegestaan. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk de omzet van de financiële sector zwaarder te belasten dan de omzet van andere sectoren.
Ook bij een profielbelasting zal de belasting-ontwijkingsindustrie zich maximaal inspannen voor bedrijven om belasting te ontwijken. Bedrijven zullen proberen delen van het bedrijf af te stoten en naar sectoren te ‘verhuizen’ waar lagere belastingtarieven wordt geheven. Deze vorm van ontwijking beschouw ik niet als ongewenst. Het is goed voor de onderlinge concurrentie in een sector als de activiteiten van sectoren ‘zuiverder’ en homogener worden Daarnaast kan in de profielbelasting kan een progressieve omzetbelasting worden opgenomen om ‘schaalvergroting’ te maximaliseren. Dat betekent dat monopolyvorming eenvoudig langs fiscale weg kan worden voorkomen.
Nog een laatste opmerking. U stelt in uw boek dat belastingontwijking effectief kan worden tegengegaan als de G20 landen allemaal een 20% winstbelasting zouden invoeren. Het zal zeker helpen maar in werkelijkheid hebben we een verfijnder instrument nodig omdat de verschillen in de wereld heel groot zijn. We kunnen niet alle landen fiscaal gelijk trekken. Daarom zijn fiscale profielen per sector zo interessant omdat het een verfijnd instrument is. Fiscale profielen worden op maat gemaakt voor elk land. Door verschillende percentages vast te stellen voor verschillende landen kan het economisch potentieel van elk land verder ontwikkeld worden.
Tot slot, mijn laatste opmerking, de relatie tussen belastingstelsel en sociale zekerheid. Ook hier zullen we mijns inziens moeten aansturen op radicale veranderingen. Ik ben het niet met u eens dat sociaal en groen scherp moeten worden gescheiden. Een CO2 belasting is niet alleen te gebruiken om de klimaatveranderingen te voorkomen (groen), het kan net zo goed de gezondheidszorg financieren (sociaal). Fiscaal moeten we niet alleen ‘alle inkomsten gelijk behandelen’ maar ook alle productiefactoren. Arbeid wordt nu te zwaar belast. Kapitaal en milieu dienen daarom zwaarder belast te worden en arbeid minder. Als bijvoorbeeld door robotisering alle arbeid verdwijnt, dan zullen kapitaal en milieu het ‘verlies’ van belasting op arbeid moet compenseren. Mijns inziens is dienen we te streven naar een evenwichtige fiscale mix in de profielbelastingen van sectoren waarbij niet één van de drie productiefactoren zwaarder wordt belast dan anderen. Alle belastingen zijn algemene middelen die vervolgens voor elk doel kan worden ingezet.
U stelt voor de gezondheidszorg in de VS te financieren met een 6% belasting op het nationale inkomen (winsten van bedrijven, inkomen uit arbeid en rendement op kapitaal). Het lijkt me een uitstekend idee (en kan opgenomen worden in de fiscale profielen van alle sectoren), maar het is slechts een onderdeel van de sociale zekerheid. Door de sociale zekerheid niet in de breedte te benaderen is het risico aanwezig andere basisvoorzieningen zoals onderwijs, huisvesting, inkomen en arbeid zullen worden aangetast. Het is dus belangrijk de sociale zekerheid als geheel mee te nemen. Hoe doen we dat? Belasting is hier niet genoeg. Het gaat niet alleen om geld: het gaat om geld en tijd. We hebben een nieuwe instrument nodig: tijdrechten. Ik wil een belastingstelsel dat hecht is geïntegreerd met een brede sociale zekerheid. De vermogensgroeibelasting en de profielbelasting moeten daarom ‘uitgebreid’ worden met een nieuwe type sociale zekerheid dat geïntegreerd is in de arbeidsmarkt door middel van werktijdrechten. U leest er meer over op deze plek.
Johannes WH Janssen
[1] . Ik ben me bewust dat de EU heeft geen bevoegdheid om eigen belastingen te heffen. Deze belastingvoorstellen zullen daarom om ook samen moeten gaan met fundamentele, bestuurlijke hervormingen in de organisatie van de EU.
Reacties
Een reactie posten