Is er leven na de groei?

 

Het boek ‘Er is leven na de groei’ schetst onder de titel ‘postgroei’ een nieuwe oplossingsrichting voor de klimaattransitie als alternatief voor het mainstream idee van de ‘groene groei’. De ‘groene groei’ die sterk steunt op de technologische ontwikkeling waarbij een ontkoppeling van groei en CO2-uitstoot wordt gerealiseerd, wordt als onhaalbaar en onjuist beoordeeld. In de ‘postgroei’ (sterk verwant aan ‘degrowth’) wordt gekozen voor een eerlijke heffing op consumptie op het niveau van de individuele consument in combinatie met een substantiële verlaging van de belasting op arbeid. Concreet wordt voorgesteld een progressieve CO2-belasting voor burgers over de CO2-uitstoot verbonden met de gekochte consumptiegoederen en een verlaging van de inkomstenbelasting of arbeid (box 1).  Deze maatregelen moeten worden aangevuld met een arbeidstijdverkorting, met basisbanen, een vermogensbelasting en lagere kosten voor wonen en zorg.

Hoewel ik de oplossingsrichting voor 100% ondersteun is de weg ernaartoe, de uitwerking, mijns inziens, fout. Het recept haakt in op bestaande, (falende) systemen, het biedt onvoldoende garanties tegen een economische ineenstorting, en hanteert een erg naïef mensbeeld.  Het beprijzen van CO2 (met belasting) is niet effectief. Het laat open wat de daadwerkelijke reductie van CO2-uitstoot is. Een progressieve belasting roept ‘ontwijkgedrag’ op ‘aan de bovenkant’. En aan de onderkant is er een groot risico dat er allerlei correctiemaatregelen nodig zijn. Een generieke verlaging van de kosten op arbeid is te grof. Een differentiatie naar economische sector is wenselijk. Een generieke arbeidstijdverkorting houdt onvoldoende rekening met de zeer diverse wensen van werkgever en werknemer. Basisbanen (door de overheid) zullen al snel het stigma krijgen van tweederangs banen. Een vermogensbelasting sec zal tot permanente kapitaalvlucht leiden en de economie verarmen. Kortom er kleven grote risico’s aan deze weg.

We hebben daarom een verdergaand perspectief nodig met volledig nieuwe systemen van belasting, sociale zekerheid en arbeidsmarkt. Het postgroei pakket is, op zijn best, een tussenstap naar een veel verdergaande vernieuwing van de samenleving. De kernmaatregel die ik voorstel is: invoeren van verhandelbare quota voor CO2 en arbeidstijd. De quotering start met een gelijke, lees eerlijke, verdeling. Met de handel bepalen we hoeveel ‘ongelijkheid’ we toestaan. Bij deze kernmaatregel horen compleet nieuwe systemen van belasting, sociale zekerheid en arbeidsmarkt met een basisloon/inkomen, een maximum vermogen, een profielbelasting per economische sector en een nieuwe dynamische arbeidsmarkt zonder veel regels. Bovendien zorgen deze veranderingen voor echte economische groei: geen groene groei of postgroei maar een participatieve groei. Die economische groei ontstaat door meer onderwijs-, meer zorg- en meer cultuurparticipatie.  Deze nieuwe markten moeten ontstaan boven op een nieuwe overheid die basiszekerheid en basisvoorzieningen in onderwijs, wonen, zorg en cultuur garandeert, maar dan zonder enige vorm van marktwerking. Ook zal de woonparticipatie (nieuwe woonvormen en huishoudens) en de democratische participatie toenemen.

Het idee van sociale quotering acht ik onvermijdelijk om in de toekomst een stabiele samenleving op te bouwen. Enerzijds omdat we harde garanties willen hebben dat de grenzen van mens en aarde niet meer worden overschreden. Anderzijds omdat staten in een globaliserende wereld een zeer diverse bevolkingssamenstelling krijgen. Quotering is een methode om de sociale cohesie van een samenleving te herstellen en te behouden.

Meer weten. Lees dan mijn uitgebreide essay hierover.